Các đảng cực hữu đang có những bước tiến đáng kể ở Áo và Đức, đưa các chính sách của EU theo hướng hữu khuynh.
Liana Fix là thành viên của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu (Council on Foreign Relations, CFR). Sophia Winograd là thực tập sinh của Chương trình Châu Âu của CFR.
Những tiến triển của các đảng cánh hữu trong các cuộc bầu cử gần đây ở Áo và Đức có thể có tác động gây bất ổn đến chính trị trong nước, cũng như bình thường hóa quan điểm chống người di cư và phe hoài nghi châu Âu trong chính trị. Các đảng phái chính thống đang tìm kiếm các liên minh mới để ngăn các đảng cấp tiến nắm quyền, nhưng chính sách di cư của Liên minh châu Âu (EU) đã hướng tới các biện pháp biên giới chặt chẽ hơn trên toàn khu vực cũng như gia tăng trục xuất người xin tị nạn. Những thay đổi này cũng báo hiệu những cuộc tranh luận có thể gay gắt hơn về viện trợ cho Ukraine.
Thắng lợi của phe cực hữu ở Áo có ý nghĩa gì?
Trong cuộc bầu cử tháng 9, Đảng Tự do cực hữu của Áo (FPÖ) đã giành được tỷ lệ phần trăm cao nhất về kết quả lần đầu tiên trong lịch sử của nước Áo. Giành được 29 phần trăm số phiếu bầu, FPÖ đã vượt lên trước cả Đảng Nhân dân Áo bảo thủ (ÖVP) và Đảng Dân chủ Xã hội trung tả (SPÖ) với 26 và 21 phần trăm. FPÖ đã từng là một phần của chính phủ liên minh Áo ba lần trong quá khứ, điều này cho thấy sự bình thường hóa ngày càng lan rộng của đảng này trong nền chính trị Áo.
FPÖ chống người di cư, chống Hồi giáo và hoài nghi châu Âu được biết đến là “ông tổ” của các đảng cực hữu châu Âu hiện đại, được thành lập vào năm 1956 bởi một nhà lãnh đạo từng là sĩ quan SS và nhà lập pháp Đức Quốc xã. Như đã nêu trong cương lĩnh tranh cử “Pháo đài Áo” của mình, Đảng Tự do đòi “hồi hương của những người nước ngoài không được mời,” phản đối lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu đối với Nga, từ chối gửi thêm viện trợ cho Ukraine và kêu gọi Áo giành lại một số quyền hạn đã được ủy quyền cho EU.
Nếu không đạt được đa số tuyệt đối, đảng này sẽ cần một đối tác liên minh để cầm quyền, có thể là đảng ÖVP bảo thủ. Một giải pháp thay thế sẽ là một liên minh cầm quyền loại trừ FPÖ, có thể là liên minh bao gồm Đảng Nhân dân, Đảng Dân chủ Xã hội và đảng Neos hoặc Greens tự do. Thông thường, việc thành lập một liên minh mất hai đến ba tháng; tuy nhiên, xét đến bản chất lịch sử của thắng lợi của phe cực hữu, quá trình này có thể bị trì hoãn.
Vào năm 2000, phản ứng của Liên minh Châu Âu (EU) đối với lần đầu tiên FPÖ tham gia chính phủ là cứng rắn, với việc Brussels áp đặt lệnh trừng phạt đối với Áo. Thật khó để tưởng tượng điều đó ngày nay khi xét đến các đảng cực hữu khác nhau đang nắm quyền ở các nước châu Âu. Xu hướng đó cho thấy một thực tế mới: một số ý tưởng trước kia được coi là cực đoan của phe cực hữu đã trở thành xu hướng chính, chẳng hạn như trục xuất rộng rãi những người xin tị nạn, và các đảng từng bị xa lánh giờ đây có cơ hội gây ảnh hưởng thực sự ở châu Âu.
Sự gia tăng của phe cực hữu trong cuộc bầu cử khu vực ở Đức có ý nghĩa gì?
Một sự thay đổi cánh hữu mang tính lịch sử khác đã xảy ra ở Đức vào tháng 9. Tại tiểu bang Thuringia ở phía đông, đảng cực hữu Alternative for Germany (AfD) đã giành thắng lợi trong cuộc bầu cử cấp tiểu bang lần đầu tiên kể từ Thế chiến II. Đảng này cũng đạt được kết quả kỷ lục ở các tiểu bang phía đông là Brandenburg và Saxony. Đảng Dân chủ Xã hội (SPD) trung tả của Thủ tướng Olaf Scholz vẫn giành chiến thắng ở Brandenburg, mặc dù rất sít sao, với 31 phần trăm số phiếu bầu. Chiến thắng của SPD ở Brandenburg có ý nghĩa quan trọng, vì nếu thất bại, cuộc tranh luận về cơ hội trở thành ứng cử viên chính thức của Thủ tướng Scholz cho đảng Dân chủ Xã hội trong cuộc bầu cử liên bang tiếp theo vào tháng 9 năm 2025 sẽ xẩy ra.
Ngược lại với lịch sử lâu dài của FPÖ, AfD là một đảng tương đối mới. Được thành lập vào năm 2013, đảng này đã giành được sự ủng hộ sau khi áp dụng lập trường bài ngoại và bài Hồi giáo trong cuộc khủng hoảng người tị nạn năm 2015. Kể từ đó, sự cực đoan hóa hơn nữa của đảng đã khiến cơ quan tình báo trong nước phải đặt các chi nhánh của đảng ở Saxony và Thuringia dưới sự giám sát chính thức là các nhóm “cực đoan cánh hữu đã được chứng minh”.
Những chiến thắng tuyệt đối của AfD ở các tiểu bang phía đông đã khiến việc xây dựng liên minh cầm quyền ở đó trở nên phức tạp. Để ngăn chặn AfD, các đảng phái chính trị trung dung sẽ phải hợp tác với một đảng dân túy cực tả mới, Sahra Wagenknecht Alliance (BSW), là đảng liên kết với các lập trường cực hữu về vấn đề di cư và hỗ trợ cho Ukraine.
AfD mạnh nhất ở các tiểu bang phía đông trước đây do Đảng Cộng sản điều hành ở Đức, nhưng hiện tại họ cũng đang đứng thứ hai trên toàn quốc, cho thấy những gì có thể xảy ra trong cuộc bầu cử liên bang vào năm tới. Kết quả khu vực đã làm xói mòn thêm sự gắn kết trong liên minh bấp bênh của ba đảng của Scholz giữa SPD, Đảng Xanh và Đảng Dân chủ Tự do trung hữu. Thậm chí có thể đặt ra câu hỏi về khả năng tiếp tục hoạt động của liên minh cho đến cuộc bầu cử năm 2025.
Những tác động đối với việc hoạch định chính sách ở EU là gì?
Thắng lợi của các đảng cực đoan hoặc cánh hữu dân túy ở cấp quốc gia hoặc cấp dưới quốc gia ảnh hưởng đến bối cảnh chính trị châu Âu—thông qua các cuộc bỏ phiếu trực tiếp tại Hội đồng châu Âu, chẳng hạn như ở Hungary và Ý, hoặc do bất ổn trong nước, chẳng hạn như ở Pháp hoặc Đức, khiến EU tê liệt và không có người lãnh đạo vào thời điểm các đồng minh chủ chốt như Hoa Kỳ đang trông đợi Brussels hành động. Mặc dù sự dịch chuyển sang cánh hữu trong cuộc bầu cử quốc hội châu Âu vào tháng 6 ban đầu không quá rõ ràng như dự đoán, nhưng hai liên minh cực hữu hiện là nhóm lớn thứ ba và thứ tư trong quốc hội.
Tuy nhiên, một trong những tác động quan trọng nhất của làn sóng cực hữu ở châu Âu là sự bình thường hóa của nó trong chính trị đương đại. Nhiều đảng phái chính thống trung dung của châu Âu đã bắt đầu áp dụng một số chính sách cứng rắn, đặc biệt là chính sách di cư, do các đảng như AfD và FPÖ thúc đẩy vì họ thấy những thông điệp đó được nhiều bộ phận công chúng đồng tình. Đổi lại, EU cũng đang đi theo đường cong hữu khuynh về vấn đề di cư, bao gồm cả việc đại tu chính sách di cư vào tháng 4 năm 2024 để cho phép áp dụng các biện pháp biên giới chặt chẽ hơn và đẩy nhanh việc trục xuất những người xin tị nạn.
Ấn phẩm này là một phần của Dự án Diamonstein-Spielvogel về Tương lai của nền dân chủ.
Tác phẩm này chỉ đại diện cho quan điểm và ý kiến của tác giả. Hội đồng Quan hệ Đối ngoại là một tổ chức thành viên độc lập, phi đảng phái, viện nghiên cứu và nhà xuất bản, và không có lập trường thể chế nào về các vấn đề chính sách.
Trần Lương Ngọc chuyển ngữ
© Học Viện Công Dân Feb 2025
Nguồn:
https://www.cfr.org/expert-brief/how-far-right-election-gains-are-changing-europe?utm_source=cfredu_newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=EDU-HistoryPastPresent-2025Jan22&utm_term=Education