Robert Lawrence KuhnLGT. Bài xã luận này được viết ngày 4 tháng 6 năm 2013, 6 tháng sau khi Tập Cận Bình được đại hội đảng CSTQ bầu làm chủ tịch đảng, chủ tịch nước và chủ tịch Quân uỷ hội. Lúc đó thế giới vẫn chưa biết Tập Cận Bình là con người như thế nào, cải cách hay bảo thủ.
Top of Form
Bottom of Form
Ta có thể nói được gì về Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo cao cấp mới của Trung quốc, người sẽ họp thượng đỉnh với tổng thống Barack Obama vào tuần này?
Người ta hy vọng rằng ông Tập là một nhà cải cách, người sẽ hướng dẫn Trung Quốc chuyển đổi trong nước và thực hiện một sự lãnh đạo có trách nhiệm. [Cũng có những] điều đáng lo ngại là ông Tập là một người theo chủ nghĩa dân tộc, người đã khiến Trung Quốc hung hăng bắt nạt các nước láng giềng và đối đầu với Hoa Kỳ.
Sự lo ngại này không phải không có căn cứ. Trung Quốc tăng cường tuyên bố chủ quyền lãnh thổ, từ tranh chấp biển đảo với Nhật Bản đến các khu vực rộng lớn trên Biển Đông
Ông Tập thường xuyên kiểm tra các lực lượng Quân Giải phóng Nhân dân, đặc biệt là các hạm đội hải quân, khuyến khích quân đội Trung Quốc “sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng các cuộc chiến tranh” và “giành chiến thắng trong chiến tranh khu vực trong các điều kiện do Công nghệ Thông tin đề ra.”
Tập Cận Bình giữ ba chức vụ cao nhất nước: Tổng bí thư đảng CSTQ, Chủ tịch nước, và Chủ tịch Quân uỷ Trung ương. Ông ta có lẽ sẽ lãnh đạo Trung Hoa trong một thập niên.
Ngay sau khi trở thành tổng bí thư đảng vào cuối năm 2012, Tập đã tuyên bố điều sẽ trở thành dấu ấn trong chính quyền của ông. “Giấc mơ Trung Hoa”, ông nói, là “cuộc đại phục hưng của đất nước Trung Quốc.”
Giấc mơ Trung Hoa của ông Tập được mô tả là đạt được “Lưỡng bách niên”: mục tiêu vật chất là Trung Quốc trở thành một “xã hội khá giả vừa phải” vào khoảng năm 2020, năm kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc và mục tiêu hiện đại hóa đưa Trung Quốc trở thành một nước phát triển toàn diện vào khoảng năm 2049, kỷ niệm 100 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân.
Giấc mơ Trung Hoa có 4 phần: Trung Quốc hùng mạnh (về kinh tế, chính trị, ngoại giao, khoa học, quân sự); Trung Quốc văn minh (bình đẳng và công bằng, văn hóa phong phú, đạo đức cao); Trung Quốc hòa hợp (hòa đồng giữa các tầng lớp xã hội); Trung Quốc tươi đẹp (môi trường trong lành, ít ô nhiễm).
“Một xã hội khá giả vừa phải” là nơi mọi công dân, nông thôn và thành thị, được hưởng mức sống cao. Điều này bao gồm việc tăng gấp đôi G.D.P. bình quân đầu người (đạt mức 10.000 USD/người) vào khoảng năm 2020 và hoàn thành quá trình đô thị hóa (khoảng một tỷ người, 70% dân số Trung Quốc) vào khoảng năm 2030.
“Hiện đại hóa” có nghĩa là Trung Quốc lấy lại vị thế là nước dẫn đầu thế giới về khoa học và công nghệ cũng như kinh tế và kinh doanh; sự trỗi dậy của nền văn minh, văn hóa và sức mạnh quân sự của Trung Quốc; và Trung Quốc tham gia tích cực vào tất cả các lĩnh vực do con người tạo ra.
Chủ nghĩa dân tộc của Tập có trái ngược với những mục đích lớn lao này không, xin thưa là không. Dưới đây là sáu lý do:
- Cần củng cố quyền lực. Tập không được Đặng Tiểu Bình, kiến trúc sư của cải cách, cũng như những người tiền nhiệm của ông (Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào) lựa chọn, và ông cũng không được nhân dân bầu chọn. Sự khôn ngoan thông thường cho rằng ông Tập sẽ là một nhà lãnh đạo yếu kém. Để hiện thực hóa Giấc mơ Trung Hoa của mình, Tập cần khẳng định sức mạnh và đảm bảo quyền kiểm soát. Cho đến nay, Tập đã vượt quá sự mong đợi.
- Cần kích hoạt cải cách. Ông Tập và Thủ tướng Lý Khắc Cường quyết tâm thực hiện các cải cách kinh tế sâu rộng, quy mô lớn nhất trong 15 năm, nhưng vấp phải sự phản đối gay gắt từ những người mà quyền thống trị của họ sẽ bị suy giảm và lợi ích bị cắt giảm (chẳng hạn như các doanh nghiệp nhà nước có quan hệ với quyền lực của đảng).
Sự chống đối này không còn có thể được thuyết phục một cách đáng tin cậy về mặt ý thức hệ, vì vậy nó thu hút các khát vọng dân tộc bằng cách cáo buộc các nhà cải cách “tôn thờ đường lối phương Tây”, “tôn vinh các mô hình phương Tây” hoặc “chấp nhận áp lực của phương Tây”. Chủ nghĩa dân tộc chủ động của ông Tập là một chiến lược “tấn công là cách phòng thủ tốt nhất” — một sự tiêm chủng, như trước đây, để chống lại vi rút chính trị bị gán cho là “mềm yếu” hoặc “thân phương Tây”.
Các nhà cải cách ở Trung Quốc thường gắn liền với thái độ thân Mỹ và do đó phải hứng chịu sự chỉ trích gay gắt của công chúng. Bằng cách khẳng định mình là một người theo chủ nghĩa dân tộc hoạt động độc lập với Hoa Kỳ (chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông là đến Nga), ông Tập có thể đảm bảo các cải cách kinh tế bằng cách phân biệt chúng với các lợi ích của phương Tây/Mỹ.
- Cần hợp thức hóa chế độ độc đảng. Để duy trì sự cai trị của mình (điều mà các nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc thực sự tin là điều cần thiết cho sự thịnh vượng của đất nước), Đảng Cộng sản Trung Quốc đã xây dựng một câu chuyện lớn dựa trên ba tuyên bố quan trọng: Chỉ có Đảng Cộng sản mới có thể tiếp tục cải thiện tiêu chuẩn cuộc sống của công dân (và cải thiện sự chênh lệch xã hội và kinh tế nghiêm trọng); chỉ có đảng mới có thể duy trì một đất nước ổn định, thống nhất và xây dựng một xã hội hài hòa, hạnh phúc; và chỉ bên đó mới có thể thực hiện việc “phục hưng Trung Quốc”, điều này nhấn mạnh mệnh lệnh vững chắc về “lợi ích cốt lõi” (tức là chủ quyền và lãnh thổ) và tăng cường sự tôn trọng trên toàn cầu.
- Duy trì sự ổn định thông qua sự thống nhất. Trung Quốc phải đối mặt với nhiều căng thẳng nội bộ, đặc biệt là một tầng lớp dân cư phân hóa (giàu-nghèo, thành thị-nông thôn, ven biển-nội địa) đã bùng phát trong vòng một thế hệ. Hơn nữa, một xã hội ngày càng phức tạp có thể bị đứt gãy theo nhiều đường đứt gãy. Ô nhiễm, tham nhũng, chăm sóc sức khỏe, nhà ở, lao động nhập cư, lương công nhân, chủ nghĩa hoài nghi xã hội, thay đổi giá trị, trong số các vấn đề đang hoành hành khác, đe dọa phân mảnh xã hội — và tất cả đều trở nên trầm trọng hơn bởi một phương tiện truyền thông xã hội tràn đầy năng lượng. Chỉ có chủ nghĩa dân tộc, cộng hưởng nội tại và cuồng nhiệt trên toàn xã hội Trung Quốc, mới có thể tạo ra chất keo xã hội đủ mạnh.
- Phân biệt với những người tiền nhiệm. Các nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc phải kết hợp tính liên tục lịch sử với các lý thuyết và thực tiễn khác biệt của họ. Về vấn đề này Tập hành xử thế nào? Tốc độ tăng trưởng kinh tế rồi sẽ phải giảm, và một loạt căng thẳng (hoặc khủng hoảng) trong nước đang ập đến, chẳng hạn như sự tức giận của công chúng đối với tham nhũng và khả năng chống ô nhiễm. Đó là một sự biện minh khác cho chủ nghĩa dân
Trong quá khứ, chủ nghĩa dân tộc dâng trào phần lớn do các sự kiện bên ngoài (chẳng hạn như vụ NATO đánh bom lầm vào Đại sứ quán Trung Quốc ở Belgrade năm 1999). Ông Tập đang đặt chủ nghĩa dân tộc làm cốt lõi trong lãnh đạo của mình — chủ nghĩa dân tộc của ông là chủ động, đi trên con đường cao cả của lòng yêu nước và tự hào.
- Niềm tin cá nhân. Ông Tập có niềm tin yêu nước sâu sắc, là sản phẩm của gia đình, cuộc đời và sự nghiệp. Cha của ông, Tập Trọng Huân là một trong những người thành lập nước Tân Trung Hoa và là nhà cải cách dưới thời Đặng Tiểu Bình. Năm 2006, khi Tập Cận Bình làm bí thư tỉnh Chiết Giang, ông ấy đã nói với tôi về lòng tự hào và lòng yêu nước của người Trung Quốc là động lực thúc đẩy sự trỗi dậy lịch sử của Trung Quốc — những từ rất giống với những tuyên bố gần đây của ông ấy.
Vậy ông Tập có phải là nhà cải cách hay một người theo chủ nghĩa dân tộc? Câu trả lời là cả hai, bởi vì chỉ khi là một người theo chủ nghĩa dân tộc, ông ta mới có thể là một nhà cải cách. Các nhà hoạch định chính sách Mỹ phải hiểu chủ nghĩa dân tộc của ông Tập để khi siêu cường đang trị vì gặp siêu cường đang lên, cả hai đều có lợi.
Nông Duy Trường chuyển ngữ
© Học Viện Công Dân, Aug 2022
Tác giả: Robert Lawrence Kuhn là một chủ ngân hàng đầu tư quốc tế và gần đây nhất là tác giả của cuốn sách “Cách các nhà lãnh đạo Trung Quốc nghĩ: Câu chuyện bên trong về cuộc cải cách của Trung Quốc và điều này có ý nghĩa gì đối với tương lai”.
Nguồn: https://www.nytimes.com/2013/06/05/opinion/global/xi-jinpings-chinese-dream.html