Telemachus, một tu sĩ vô danh, đã cảm hóa được trái tim của một Hoàng Đế La Mã.
Thứ tư, ngày 01 tháng Giêng năm 2020
Lawrence W. Reed
Những cuộc đấu tay đôi của đấu sĩ La Mã cổ đại trong các vận động trường trước hàng chục ngàn người xem một cách cuồng nhiệt vẫn còn được biết cho tới hôm nay, mặc dù hơn 1.600 năm đã qua kể từ trận chiến đấu cuối cùng được ghi lại. Tuy nhiên quá ít người biết đến một người xứng đáng được ghi nhớ nhất đã có công chấm dứt những trận đấu đẫm máu này. Đó là một tu sĩ tầm thường đến từ Thổ Nhĩ Kỳ hay Ai Cập, tên của ông là Telemachus.
Theo cổ lịch Julian trong “Ngày của Telemachus,” ông đã thực hiện hành động làm kết thúc phong trào đấu tay đôi nổi tiếng của mình vào ngày 1 tháng Giêng năm 404 sau Công Nguyên. Bạn có thể đợi một vài tuần và ăn mừng nó vào ngày 14 tháng Giêng nếu bạn chọn, bởi vì đó là ngày tương ứng trong lịch Gregory mà thế giới sử dụng ngày nay. Trước khi tôi kể cho bạn biết những gì mà tu sĩ khiêm tốn và nhân hậu này đã làm, cho phép tôi được trình bàybối cảnh lịch sử của sự kiện này.
Lịch sử của các đấu sĩ
Gốc Latinh của “đấu sĩ” (gladiator) là “gladius,” có nghĩa là “thanh kiếm.” Đấu sĩ (kiếm sĩ) là những chiến binh được trang bị gươm đao nhưng cũng có giáo, dao găm và lưới. Họ thi đấu ở các đấu trường trong suốt thời chiến tranh trong thời gian cuối của Cộng hòa La Mã và trong phần lớn thời kỳ Đế chế La Mã.
Nổi tiếng nhất trong số tất cả các đấu sĩ La Mã là Spartacus (không nên nhầm lẫn với Thượng nghị sĩ của tiểu bang New Jersey kiêm ứng cử viên tổng thống Cory Booker). Spartacus đã chiến đấu quyết liệt trong các đấu trường, trốn thoát khỏi đấu trường, và lãnh đạo một cuộc nổi dậy của nô lệ tuy thất bại vào năm 73-71 trước Công Nguyên.
Các đấu sĩ này mang đến sự giải trí và giải tỏa tình cảm bệnh hoạn cho một cộng đồng ngày càng khát máu. Hầu hết khán giả là những người tự do.[1] Một số ít là phụ nữ. Các đấu sĩ chuyên nghiệp là một tầng lớp có đặc quyền ở thời La Mã cổ đại, thậm chí được quyền quảng cáo các sản phẩm và được ủng hộ như các vận động viên thần tượng. Một bài viết đặc biệt làm sáng tỏ về họ là “Quan niệm sai lầm về đấu sĩ La Mã” của nhà sử học Đại học Indiana Spencer Alexander McDaniel.[2]
Hoàng đế Commodus, người đã từng giết người vì đã nhiều lần tham gia như một đấu sĩ, đã từng chặt đầu một con đà điểu trong một hí trường hình tròn, rồi cầm đầu nó giơ cao lên, ông ra hiệu cho các thượng nghị sĩ đang tại vị rằng họ có thể là người tiếp theo. “Quyền lực làm tha hoá,” đó là lờiNam tước Acton[3] đã nói với chúng ta.
Các trận đấu đẫm máu nhất trong đấu trường ở La Mã (đấu trường nổi tiếng nhất Coliseum vẫn còn tồn tại và được bảo quản tại thủ đô Rome của Ý), không liên quan đến các đấu sĩ chuyên nghiệp. Những người chiến đấu trong những đấu trường này là tù nhân chiến tranh hoặc tội phạm bị kết án tử hình. Những đấu sĩ khác là nô lệ và buộc phải chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Họ không chỉ chiến đấu với nhau mà còn thường xuyên phải chiến đấu với cả các dã thú -–- bao gồm sư tử, hổ và gấu (ôi chao!).
Một tu sĩ tầm thường và một La Mã suy tàn
Đến tháng Giêng năm 404, sự tồn tại của Đế quốc Tây La Mã được đếm từng ngày. Sự suy đồi của nó phần nào được giảm nhẹ vì có liên quan đến việc hợp pháp hóa Kitô giáo trong thế kỷ trước, tuy nhiên nó đã rơi rụng như một quả chín trước sự xâm lược của những kẻ man rợ trong năm 476. Năm 410, La Mã đã bị người Visigoth chiếm đóng và cướp phá trong một thời gian ngắn. Nơi này phần lớn đã trở thành một nơi đạo đức suy tàn được cai trị bởi các bạo chúa tàn bạo và vĩ cuồng vì họ có quyền kiểm soát bất cứ khía cạnh nào của cuộc sống của người dân một cách tuỳ tiện.
Trong môi trường này, Telemachus đã xuất hiện. La Mã là điểm đến của ông sau một thời gian dài tạm trú ở Tiểu Á. Một vận động trường đầy côn đồ và ngoại giáo tàn bạo dường như không phải là một nơi có thể thu hút một người hành hương đạo đức, nhưng Telemachus đã đến đó với một sứ mệnh. Những gì đã xảy ra vào ngày định mệnh 1 tháng Giêng năm 404 được ghi lại như sau bởi Giám mục Theodoret xứ Cyrus trong Quyển V của Lịch sử Giáo hội của ông:
Ở đó, khi cảnh tượng ghê tởm đang xảy ra, ông đi vào sân vận động trường , rồi bước xuống đấu trường, và cố gắng ngăn chặn những người đấu sĩ đang cầm vũ khí của họ tấn công vào nhau. Các khán giả của cuộc tàn sát đang bị ảnh hưởng từ sự giận dữ của ác quỷ, những người đang bị khích thích vì những hành động đẫm máu đó đã trở nên phẫn nộ, và đã ném đá vàongười đang đứng ra hòa giải — cho đến chết.
Khi Hoàng Đế đáng ngưỡng mộ (Honorius) được thông báo về điều này, ông đã vinh danh Telemachus là một trong số các thánh tử đạo đã có công chấm dứt các trận đấu tàn bạo này.
Một tài liệu khác ghi chép rằng khi ông giơ tay lên ngăn cản các đấu sĩ, Telemachus liên tục kêu lên, “Nhân danh Chúa Jesus, hãy dừng lại!” Cũng có một tài liệu khác, mặc dù có khả năng kém trung thật, báo cáo rằng các khán giả đã rơi vào im lặng sau khi vị tu sĩ này bị giết, và sau đó, từng người một, lặng lẽ rời khỏi vận động trường. Không có ai phản bác sự kiện này, tuy nhiên: cảm động vì khoảnh khắc cuối cùng rất can đảm của vị tu sĩ Telemachus, Hoàng đế Honorius ngay lập tức ngừng các trò chơi giết người của La Mã cổ đại—mãi mãi.
Một người có thể tạo ra sự khác biệt
Một người đã tạo ra sự khác biệt. Ông là một người vô danh trước ngày 1 tháng Giêng năm 404. Chúng ta hầu như không biết gì khác về ông ta ngoài những gì tôi đã kể với bạn ở đây. Có khả năng là rất ít, nếu có, trong vận động trường ngày hôm đó, có vài người nhận ra khi ông ta bước vào, nhưng sau đó tất cả chúng ta đều biết tại sao ông ta đến đó và những gì ông ta đã làm.
Dù không biết được kết quả, Telemachus đã hiến tặng chính cuộc sống của mình cho một cái gì đó mà ông tin tưởng mạnh mẽ. Ông chắc chắn nhận ra rằng tỷ lệ ông có thể thành công là rất thấp. Không ai có thể nghi ngờ ông đặt mình vào nguy hiểm bởi vì ông nghĩ rằng làm như vậy sẽ dẫn đến danh tiếng của thế gian, tài sản hoặc quyền lực cho chính mình. Mặc dù có thể hình dung ông ta là một kẻ điên rồ hoặc ngu ngốc hoặc ngây thơ vị tha, nhưng tôi cho rằng động lực của ông ta rất cao quý: Ông ấy yêu thương và trân trọng cuộc sống—cuộc sống của những người khác như yêu quý cuộc sống của chính mình.
Một số người viết hoặc nói về các nguyên tắc của họ, và điều đó hoàn toàn tốt đẹp. Tôi cũng làm điều đó rất nhiều cho chính bản thân mình. Nhưng một người sẽ đạt đến một mức độ cao hơn của niềm tin và cam kết khi anh ta (hoặc cô ấy) chấp nhận rủi ro cao nhất để trả giá cho những nguyên tắc do chinh mình đặt ra. Mặc dù họ là một thiểu số nhỏ, nhưng anh hùng như vậy xuất hiện nhiều lần trong lịch sử nhân loại.
Tôi biết ơn những niềm tin đó, và tôi lấy cảm hứng từ họ. Tôi hy vọng bạn cũng vậy./.
Nguyễn Quốc Chính chuyển ngữ
© Học Viện Công Dân, January 2021
Tác giả: Lawrence W. Reed là Chủ tịch danh dự, Humphreys Family Senior Fellow, và Ron Manners Ambassador for Global Liberty tại Foundation for Economic Education.
Ông cũng là tác giả của Real Heroes: Incredible True Stories of Courage, Character, and Conviction and Excuse Me, Professor: Challenging the Myths of Progressivism.
Nguồn: https://fee.org/articles/how-a-lowly-monk-ended-romes-bloody-gladiator-duels/
[1] Xã hội La-mã thời đó gồm có những người tự do và nô lệ.
[2] “Misconceptions About Roman Gladiators” by Indiana University historian Spencer Alexander McDaniel.
[3] Nam tước Acton nổi tiếng với câu nói: “Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely.”